کارگاه تخصصی زن از منظر ادیان الهی بارویکرد تحلیلی و با حضور جمعی از دانشجویان و اساتید گروه ادیان و عرفان و نیز جمعی از دانشجویان سایر رشته ها و دانشگاه ها، در دانشگاه محقق اردبیلی در محل آمفی تاتر دانشکده علوم انسانی برگزار شد.
این کارگاه که با هدف آشنایی با دیدگاه ادیان الهی درباره زن طراحی شده بود؛ با ارائه خانم دکتر مریم سلطانی کوهانستانی استادیار فلسفه دانشگاه محقق اردبیلی برگزار گردید.
در این جلسه خانم دکتر سلطانی ابتدا با بحث از تقسیم ادیان به الهی و زمینی و تفاوت آنها، خاطر نشان کردند، اگر ادیان الهی مورد تحریف واقع شوند، آنها نیز تفاوتی با ادیان زمینی نخواهند داشت و چون ادیان الهی به جز دین اسلام همگی تحریف شده اند، بحث محوری ما در حوزه دین اسلام است. معهذا نظر به منبع واحد تمامی ادیان الهی و نظر به حفظ کرامت انسانی در تمامی آنها، زن در تمامی ادیان توحیدی قبل از تحریف، دارای جایگاه رفیعی است و به طور کلی در فرهنگ توحیدی از زن به عظمت یاد شده است.
خانم دکتر در ادامه افزودند: متاسفانه نگاه تحریف شده به زن، از او تصویری مبنی بر شان نازل زن نسبت به مرد در جهان ارائه میدهد که البته ین تصویر به کل جهان بشریت سرایت یافته است. در مقابل چنین تصویری از زن، عده ای برای حفظ حقوق او و به منظور بازگرداندن شان وی، از تساوی حقوق زن با مرد سخن گفتند و بدین سان، نه تنها حق او را احقاق نکردند بلکه حقوق پیشین او را نیز به خائنانه ترین و بدترین روش، از وی سلب نمودند.
ایشان بعد از ذکر این مبانی، برای ورود به بحث اصلی، یعنی زن از دیدگاه قرآن، به عنوان تنها کتاب آسمانی تحریف نشده و در نتیجه به عنوان تنها منبع متقن در ادیان الهی در بحث از زن، دانشجویان و حضار را با استفاده از روش دیالکتیک سقراطی/ افلاطونی وارد بحث کرده و از آنها خواستند برای ورود به بحث، به سوالات ایشان جواب دهند.
ایشان در ابتدا پرسیدند: آیا قبول دارید که خداوند متعال در آیه مباهله حضرت علی علیه السلام را جان پیامبر میدانند، آیا نزدیک ترین فرد در گفتار، کردار و به طور کلی در سیره، به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم، حضرت علی علیه السلام نبودند، آیا پیامبر نفرمودند بهترین شما آن است که برای خانواده خود بهترین باشد و من از همه شما به خانواده بهترم، آیا پیامبر نفرمودند سه چیز دنیا را دوست دارم که یکی از آنها زن بود، آیا حدیث ثقلین را قبول دارید... و سوالاتی به همین منوال و سپس وارد یکی از بزرگترین چالشهای حاضر در جامعه معاصر مبنی بر کم عقلی زن و شر بودن او و صفاتی از این قبیل با استناد به خطبه هشتاد نهج البلاغه شدند و در ادامه با ذکر نگاه قرآن به زن مبنی بر
برابری زن و مرد در آفرینش و اصل انسانیت و اختلاف آن دو در خصوصیات روانی و جسمانی و برشمردن این اختلاف به عنوان یکی از بزرگترین نعمتهای الهی به بشر با استناد به آیات قرآن،
برابری زن و مرد در پیمودن طریق کمال حقیقی یعنی تقرب به خداوند و ذکر نمونه هایی از زنان واصل به این کمال با استناد به آیات قرآن و قول عرفای شامخی همچون ابن عربی،
برابری زن و مرد در برخورداری از حیات طیبه و سیره قولی و عملی حضرت علی علیه السلام،
رابطه تنگاتنگ قرآن با نهج البلاغه و توجه به شان صدور کلام حضرت علی علیه السلام، افزودند برای فهم بیان حضرت در نکوهش زنان، باید بدانیم خطبه مذکور به چه دلیلی نوشته شد و حضرت چه خطری را برای جامعه مسلمانان میدیدند. این خطبه بعد از اشغال بصره توسط عمر و عاص و شهادت دردناک و وقیحانه محمدبن ابی بکر، نوشته شد که حضرت از عوامل وقوع چنین فتنه ای صحبت میکنند تا اینکه به جنگ جمل میرسند و از زمینه هایی که باید در جامعه از بین برود تا این فتنه به وجود نیاید، سخن میگویند و همانطور که علامه محمد تقی جعفری در تفسیر این خطبه میفرمایند، حضرت در خطبه مذکور به مختصات روبنایی صنف زن اشاره فرموده اند در واقع حضرت برای اخطار به زن می فرمایند اگر زن جایگاه واقعی خود را از دست داد و جایگاه ابزاری برای فتنه جویان و مغرضان پیدا کرد، جامعه دچار آسیب هایی می گردد که چه بسا هرگز قابل جبران نباشد. لذا شدت و ضعف قوه ی عقلانی هم در مورد زن و هم در مورد مرد امری است که به واسطه ی افعال انسان ایجاد می شود و نه به سبب جنسیت او؛
ایشان در ادامه با ذکر نمونه هایی از رفتار حضرت امیر با زنان، بحث را ادامه داده و افزودند در سیره عملی حضرت علی (ع) به مواردی بر می خوریم که ایشان با وجود برخوداری از مقام عصمت و انسان کامل، برای تایید سخن خویش به سخنان حضرت فاطمه زهرا (س) استناد می کنند و ایشان را مایه فخر خود می دانند و هرگز از فعالیت های اجتماعی حضرت زهرا ممانعت به عمل نمی آورند و همواره نسبت به ایشان همدلی و دلسوزی داشتند.و بعد از ضربت خوردن و در حال چشم فرو بستن از دنیا فرزندان را توصیه های ارزشمندی نمودند که یکی از آنها سفارش درباره زنان بود و فرمودند خدا را خدا را درباره زنان آخرین سخنی که پیامبر شما بر زبان راند این بود که فرمود سفارش زنان را به شما میکنم.
ایشان سپس از دانشجویان خواستند که خود قضاوت کرده بگویند آیا عواملی همچون افتخار کردن، استناد کردن به سخنان یک زن، احترام گذاشتن به او، همدلی و هم احساسی با او، همکاری و عدم تحمیل بار زندگی، ابراز عشق و محبت، عدم ممانعت از فعالیت های سیاسی و اجتماعی و مواردی از این قبیل نشانه ی ارزش و جایگاه والای زن در منظر مولا نیست؟
بر این اساس آنچه که در نهح البلاغه از زن ترسیم شده است باید اولا با توجه به شان صدور خطبه و ثانیا همانطور که مفسران بزرگی چون علامه جعفری می فرمایند ، طرح روبنایی و یک بعدی از چهره کامل زن به عنوان یک انسان در نظر گرفته شود و همانطور که ذکر لا اله، کفر و ذکر لا اله الا الله، توحید است، برای فهم شخصیت زن در نگاه حضرت امیر باید هم به قرآن و هم به سیره ی حضرت رجوع کرد با توجه به سوالاتی که ابتدائا مطرح گردید .
خانم دکتر سلطانی در پایان از مباحث مطروحه چنین نتیجه گرفتند موضوع کارگاه، زن در ادیان الهی بود و نظر به اینکه ادیان الهی بجز اسلام در معرض تحریف واقع شده اند و از این نظر تفاوتی بین آنها با ادیان زمینی نیست و با توجه به اینکه یکی از مهم ترین چالش های زمان حاضر ناقص العقل بودن زن با توجه به خطبه هشتاد نهج البلاغه ذهن بسیاری از دانشجویان را به خود مشغول کرده و ایجاد شبهه کرده است، وظیفه خود دانستیم نشان دهیم اسلام زن را از نگاه افراطی فمنیستی معاصر از یک طرف و نگره های ما دون بشری دوران جاهلیت نجات داد و حد وسطی برگزید که می توان آن را به حق منطقی ترین نگاه به زن دانست. در حقیقت نگاه منطقی به زن همان نگاه موجود در فرهنگ قرآنی و روایی است که از یک سو واحد بودن زن و مرد در اصل خلقت و انسانیت و از سوی دیگر تفاوت آن دو در خصوصیات روحی و جسمانی و ذکر این تفاوت به عنوان یکی از بزرگترین نعمات الهی را برمیشمارد و به این صورت به دور از هرگونه تعصب و دخالت اندیشه های فردی و مردگرایانه هم از ابزاری شدن زن به هر صورتی چه جاهلیت اولی و چه جاهلیت مدرن ممانعت به عمل آورده و هم جایگاه و شان والای او را در خلقت پاس می دارد. همانطور که ابن عربی از زن به عنوان مظهر صفات خالقیت و تجلی محبت الهی یاد میکند لذا این ظلمی آشکار است که در فرهنگ دینی، استقلال و قدرت فکری، علمی و توانایی های ذاتی زن نادیده انگاشته شود و این رفتار ناشایست، ناجوانمردانه به دین و ائمه اطهار صلوات الله علیهم اجمعین منسوب گردد.
لازم بذکر است کارگاه مذکور به رغم عنوانش که بررسی زن در ادیان الهی معرفی شده بود، خود را محدود به ارائه ی اطلاعات دائرة المعارفی از نگاه ادیان مختلف به زن نکرده و با طرح مساله ای چالشی که محل نزاع برای جمعی از دیدگاه های مختلف و متنابه شده بود، نقطه ی عزیمت خود را رفع شبهه و مساله ی مطروحه قرار داد تا کارگاه از روال عادت واره شده ای که مرسوم و معمول چنین جلساتی است خارج شده و روندی پویا و دینامیک پیدا کند و همین امر باعث شد که موضوعات مورد مباحثه و گاها مورد مجادله، مسیر تعقل و اندیشه را پیموده و عامل انگیزشی برای افراد در جهت تامل و خردورزی داشته باشد.
در انتهای جلسه خانم دکتر سلطانی به سوالات حضار پاسخ گفتند.
گفتنی است این کارگاه در تاریخ چهاردهم اردیبهشت نود و پنج و در ساعت ۱۱:۳۰ الی ۱۳:۳۰ برگزار گردید.
