✳️آیین ایزدی ✳️
دین ایزدی آیینی ناشناخته است؛ زیرا ایزدیان حاضر به افشای اسرار دین خود نیستند و این امر تابویی است که هنوز شکسته نشده است. از طرف دیگر بیشتر محققانی که به بررسی آیین ایزدی پرداخته‌اند کُرد نبوده‌‌اند و با زبان کردی آشنایی نداشته‌اند که این امر خود بر ابهامات این دین افزوده است. همچنین وجود اعتقاداتی چون تناسخ، تعمید، نظریه خیر و شر، بسیاری از باورهای ادیان ایران باستان، عبادت آنان به سوی خورشید، اعیادی که شبیه به اعیاد اسلامی‌اند و بسیاری موارد دیگر موجب شده تا نتوان به‌درستی تاریخ آیین ایزدی را مشخص نمود. اما آنچه مسلم است اینکه تاریخ آن به خیلی پیش‌تر از اسلام و شاید هم ادیان ایران باستان برمی‌گردد. اما کاملاً روشن است که آیین ایزدی از ادیان بزرگی چون اسلام، مسیحیت، یهودیت و ... تأثیر پذیرفته است؛ به‌طور مثال به نظر می‌رسد عید رمضان و قربان و نیز روزه را از دین اسلام، تعمید را به احتمال از همسایگان مسیحی خود، حلال و حرام‌های فراوانشان را از یهودیت و به احتمال، ثنویت را از ادیان ایران باستان گرفته‌اند.
اساس دیانت ایزدی بر ثنویت قرار گرفته است. به باور ایزدیان، هستی در ازل توسط خداوند بلندمرتبه خلق شد. آنگاه ملک طاووس از پروردگار تجلّی یافت و سپس شش ملک دیگر آفریده شدند. چون آدم خلق شد، ملک طاووس از سجده بر وی امتناع ورزید و مورد غضب قرار گرفت؛ اما بعد از هفت هزار سال گریه و پشیمانی دوباره جایگاه اولش را به دست آورد و ملک اول گردید. بدین سبب ایزدیان ملک طاووس را شایسته پرستش می‌دانند. همچنین، به اعتقاد آنان، ملک طاووس خدای شرّ و بدی است؛ اما خدای بلندمرتبه خدای نیکی و خوبی است؛ بنابراین باید ملک طاووس را ستایش کرد تا از آزار و اذیت‌های او در امان ماند.
ایزدیان دو کتاب مقدس بسیار مختصر به نام «جلوه» و «مصحف رش» دارند که شرایع دینی ایزدی را شرح نموده‌اند (قاضی سعیدی، بی‌تا: 687). به‌درستی مشخص نیست این دو کتاب را چه کسی یا چه کسانی نوشته‌اند؛ اما خود ایزدیان معتقدند شیخ عدی آنها را نوشته است. برخی از محققان این کتاب‌ها را نوشته جانشینان شیخ عدی می‌دانند (سعید سمو، 2001: 80).
امیر محمدی سراب، هفت آسمان، پاییز 1390، سال سیزدهم، شماره 51، ص 95_117)
توضیح تصویر: نمایی از مقدس ترین معبد ایزدیان در لالش
