هند خاستگاه تعدادی از بزرگ‌ترین و باشکوه‌ترین معابد دنیا است. این نوشتار شامل مجموعه‌ای از ۲۰ معبد باستانی مشهور در هند است که در ادامه می توانید فایل ضمیمه را دانلود کرده و مشاهده نمایید.
بیشتر معبدهای هندو نمونه‌ای از سبک‌های معماری دراویدی، ناگارا، چالوکیا یا کالینگا است. معبدهای مختص به شیوا و ویشنو جز مشهورترین معبدهای هند هستند.
معبد «سری رانگِناتس‌وامی» واقع در سری رانگام، تیروچیراپالی، تامیل نادو، مساحت وسیعی در حدود ۶۳ هکتار را در بر می‌گیرد که بزرگ‌ترین معبد هند است. این معبد مختص رانگاناتا، یکی از خدایان هندی است. این معبد با دیواری ۱۰۰۰ متری احاطه شده است و ۲۱ برج، ۳۹ عمارت و ۵۰ زیارتگاه دارد. تالار ۱۰۰۰ ستونی این معبد که یکی از عوامل مهم جذب گردشگر است، بین سال‌های ۱۳۳۶ و ۱۵۶۵ میلادی ساخته شده است. ستون‌های این معبد شامل طرح‌های پیچیده‌ای از اسب‌هایی است که سواکار خود را بر پشت‌شان می‌برند. در بین ۲۱ برج (یا گوپورام) این معبد، راجاگوپورام با ۱۳ طبقه و ارتفاع ۷۳ متر، دومین برج معبد بلند در آسیا است.
دربار صاحب یا «معبد طلایی»، جز معبدهای پیروان آیین سیک (Sikh) است که در امریتسار در استان پنجاب هند قرار دارد. این معبد را چهارمین پیشواری آیین سیک، گورو رام داس صاحب در قرن ۱۶ ساخته است. معبد طلایی، مرکز دینی پیروان سیک است. معبد طلایی با دریاچه‌ای بزرگ احاطه شده که شامل آب مقدس (عمریت) است. معماری این بنا از سبک معماری هندو و معماری اسلامی الهام گرفته است. این معبد، به طور کامل با روکش طلایی، سنگ‌های قیمتی و مجسمه‌های مرمری تزئین شده است. چهار ورودی موجود در این معبد بیانگر این است که هر فردی، صرف‌نظر از صنف، طبقه یا عقیده‌اش می‌تواند وارد معبد شود.
معبد باشکوه سوامینارایان آکشاردام در مرکز شهر گاندی‌نگر، گُجَرات قرار دارد. این معبد در سال ۱۹۹۲ ساخته و وقف خدای سوامینارایان شده است. این معبد که در محوطه‌ای به مساحت ۹.۳ هکتار بنا شده، با استفاده از شش هزار تن ماسه‌سنگ صورتی ساخته شده است. بت طلا اندودشده‌ی سوامینارایان با ۲.۲ متر ارتفاع و ۱.۲ تن وزن، بهترین بخش این معبد است. در کنار بنای معبد، باغی که معبد در آن قرار دارد نیز بسیار زیبا است. مورد بعدی که می‌توان مد نظر قرار داد، نمایش آبی است که شب‌ها برگزار می‌شود. در این نمایش افسانه هندو ناچیکتا به تصویر کشیده می‌شود.
معبدهای خاجوراهو که واقع در چاتاپور در ایالت مادیا پرادش است بین سال‌های ۹۵۰ و ۱۱۵۰ میلادی توسط پادشاهان سلسله‌ی چاندلا ساخته شده است. مجموعه‌ی ۲۵ معبد که در محوطه‌ای به مساحت حدودی ۲۳.۵ کیلومتر مربع قرار دارند و شهرت این مجموعه به دلیل وجود مجسمه‌های مختلف است. این مجسمه‌ها از ماسه‌سنگ‌هایی با سایه‌های صورتی، زرد کمرنگ و زرد نخودی ساخته شدهاند و به جای ملات با استفاده از اتصال کام و زبانه به یکدیگر متصل شدهاند. هر یک از معبدها دارای یک ورودی، تالار و خلوتگاه است. نمای بیرونی معبدها به زیبایی با حکاکی‌های پیچیده‌ای تزئین شده است. این حکاکی‌ها نشانگر سبک زندگی سنتی زنان در قرون وسطی و همچنین زندگی روزمره‌ی موسیقی‌دان‌ها، کشاورزها، کوزه‌گرها و سایر مردم است. این معبدها در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده‌اند.
معبد میناکشی در بخش جنوبی رودخانه وایگای در شهر معابد، مادورای، تامیل نادو قرار دارد و بین سال‌های ۱۶۲۳ و ۱۶۵۵ ساخته شده است. این معبد مختص الهه پارواتی و شیوا است و باور بر این بوده که با عنوان الهه میناکشی و ارباب sundareshwar، فرمانروای شهر مادورای بوده‌اند. این معبد در زمینی به مساحت ۱۸.۲ هکتار بنا شده و دارای محوطه‌ای مربع با دیوارهای بلند است. معبد میناکشی ۱۴ برج دارد که بلندترین آنها برج جنوبی با ارتفاع ۵۲ متر است. این معبد جز معدود معبدهای این استان است که دارای ۴ ورودی در ۴ طرف است و روزانه ۱۵.۰۰۰ بازدیدکننده جذب می‌کند. معبد میناکشی جز ۳۰ نامزد عجایب هفتگانه جدید در دنیا بوده است.
معبد نیلوفر آبی که با نام پرستشگاه بهائی نیز شناخته می‌شود، در دهلی نو و زمینی به مساحت ۱۰.۵ هکتار قرار گرفته است. این معبد نیلوفری شکل در سال ۱۹۸۶ و از سنگ مرمر سفید ساخته شده است. شکل نیلوفر به دلیل اهمیت آن برای پیروان آیین هندو، براهمابودا، بودا و اسلام انتخاب شد. اطراف این معبد ۹ حوض و باغ قرار دارد که هر یک مربوط به یکی از ورودی‌های معبد است. تمام این ورودی‌ها به تالار مرکزی منتهی می‌شوند که ارتفاع سقف آن ۴۰ متر است و ۲.۵۰۰ نفر ظرفیت دارد. این معبد تا کنون بیش از ۵۰ میلیون بازدیدکننده جذب کرده و در کتاب رکوردهای گینس، به عنوان پربازدیدترین بنای مذهبی جهان در سال ۲۰۰۱ ثبت شده است.
معبد راناکپور جین در رشته‌کوه‌های اروالی در روستای راناکپور، در ناحیه‌ی پالی راجستان قرار دارد. این معبد مختص به آدیناتا (Adinatha)، بنیانگذار اصلی فرقه جینیسم و یکی از پنج زیارتگاه مهم پیروان جین است. باور بر این است که این معبد را بازرگانی به نام ست دارنا شاه (Seth Dharna Shah)، در قرن پانزدهم و در دوران حکومت شاه راجپوت، رانا کومبا (Rana Kumbha) ساخته است. این معبد به طور کامل با مرمر رنگ روشن و همراهی ۱۴۰۰ ستون با طراحی پیچیده به عنوان تکیه‌گاه معبد ساخته شده است. نکته‌ی قابل توجه دیگر این است که ستون‌های این معبد با تغییر اشعه‌ی خورشید در طول روز، از طلایی به آبی کمرنگ تغییر رنگ می‌دهند. معبد راناکپور به دلیل زیبایی بدیع خود، در فهرست ۷۷ مورد از عجایب دنیا قرار گرفته است.
معبد بریهادیسوارار که در سال ۲۰۱۰ هزار ساله شد، یکی از بزرگ‌ترین و ممتازترین دارایی‌های هند است. این معبد که Periya Kovil نیز نامیده می‌شود، در تانجاوور ایالت تامیل نادو قرار دارد و توسط شاه راجاراجا چاولا اول (King Rajaraja Chola I) در قرن یازدهم ساخته شده است. این معبد وقف خداوندگار شیوا است و نمونه‌ای از معماری تامیل در دوران سلطنت چاولا است. برج این معبد، ۶۶ متر ارتفاع دارد و گوپورام ورودی اصلی آن ۳۰ متر است. مجسمه‌ی بزرگ ناندی واقع در ورودی این معبد، ۵ متر طول و ۴ متر ارتفاع دارد. نمای بیرونی معبد با صدها مجسمه و دیوارنما تزئین شده است؛ درحالی که دیوارهای داخلی خلوتگاه، شامل ۱۰۸ مجسمه از خداوندگار شیوا هستند. نکته‌ی قابل توجه دیگر این است که سایه‌ی برج روی دروازه‌ی معبد، هرگز بر زمین نمی‌افتد. این معبد جز میراث جهانی یونسکو است.
معبد خورشید که با نام Black Pagoda نیز شناخته می‌شود، در کنارک قرار دارد. به نظر می‌رسد که شاه ناراسیمادوای اول در سال ۱۲۵۰ این معبد را بنا کرده است. این معبد وقف خدای خورشید شده و از سبک معماری کالینگا پیروی می‌کند. معبد خورشید به شکل کالسکه‌ای بزرگ است که ۱۲ جفت چرخ حکاکی‌شده‌ی بسیار زیبا دارد و ۷ اسب سرزنده و چابک آن را حمل می‌کنند. خلوتگاه اصلی که ۷۰ متر ارتفاع داشت، در سال ۱۸۳۷ به علت وزن زیاد بنا فرو ریخت. مجموعه‌ی این معبد اکنون از یک تالار ملاقات رسمی، یک تالار رقص و یک تالار غذاخوری تشکیل شده است. در سال ۱۹۸۴، این معبد در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شد.
معبد چیناکساوا در امتداد رودخانه‌ی یاگاچی در بیلور قرار دارد. این معبد را پادشاه امپراطوری هویسالا، ویشنو واردانا در سال ۱۱۱۷ بعد از میلاد مسیح و به عنوان جشن پیروزی نظامی ساخته است. این معبد از شیست کلریت ساخته شده است که عموما با نام سنگ صابون شناخته می‌شود. تالار ۶۰ قسمتی این معبد، جاذبه‌ی اصلی آن به شمار می‌رود. ستون‌های موجود در تالار طراحی‌های ظریفی دارند که محبوب‌ترین آنها در معبد ناراسیما است. این معبد برای ثبت در فهرست میراث جهانی یونسکو پیشنهاد شده است.
معبد کدارنات در رشته‌کوه‌های گاروال هیمالیا در نزدیکی رودخانه‌ی مانداکینی (شاخه‌ای از رود گنگ) در کدارنات، اوتراخاند قرار دارد. باور بر این است که در قرن ۸ میلادی، آدی شانکاراچاریا (Adi Shankaracharya) این معبد را ساخته است. این معبد که یکی از چهار مکان زیارتی Chota Char Dham (در لغت به معنای چهار منزل کوچک) است، در ارتفاع ۳.۵۸۴ متری قرار دارد. گفته می‌شود معبد کدارتات بیش از هزار سال قدمت دارد و با استفاده از تخته سنگ‌های بزرگ ساخته شده است. تالار معبد پنج مجسمه‌ی پاندوان به علاوه‌ی همسران آنها یعنی دراپادی و خدایان دیگر را در خود جای داده است. به دلیل شرایط آب و هوایی خاص، این معبد تنها در ماه‌های آوریل و نوامبر برای بازدیدگنندگان باز است. با وجود اینکه معبد مذکور به مدت یک سال به دلیل خسارات وارده در سیل اوتراخاند در سال ۲۰۱۳ تعطیل بود، در ماه می ۲۰۱۴ بازگشایی شد.
معبد کاشی ویشوانا در بخش غربی رودخانه‌ی گنگ در واراناسی، اوتار پرادش قرار دارد. این معبد وقف خداوندگار شیوا و یکی از دوازده جیوتیرلینگا (مقدس‌ترین زیارتگاه خداوندگار شیوا) است. این معبد را Maratha ruler Queen Ahilyabai Holkar در زمان فرمانروایی خود در سال ۱۷۷۷ ساخته است. معبد اصلی به شکل مربع است و با چند معبد کوچک دیگر، مانند Kaalbhairav، آویموکتشوارا (Avimukteshwara)، ویشنو و وینایاکا احاطه شده است. مناره ۱۵.۵ متری و سه گنبد موجود در این معبد از طلای خالص ساخته شدهاند و ویژگی بارز این معبد هستند. معبد مذکور، پربازدیدترین معبد هند است و در چند مناسبت و مراسم تا یک میلیون بازدیدکننده جذب کرده است.
معبد ساحلی در سواحل کوروماندل در خلیج بنگال واقع در ماهابالی پورام ایالت تامیل نادو قرار دارد. این معبد بین سال‌های ۷۰۰ و ۷۲۸ در دوران سلطنت راجاسیما پالاوا ساخته شد و به این دلیل اینکه در ساحل قرار گرفته، به نام معبد ساحلی شناخته می‌شود. باور بر این است که مجموعا هفت معبد در این ساحل قرار داشته که با نام Seven Pagodas (هفت بتکده) معروف بوده‌اند؛ اما از بین آنها، تنها معبد ساحلی باقی مانده است. مجموعه‌ی این معبد از سه معبد ساخته شده که وقف خداوندگار شیوا و ویشنو است. معبد اصلی که وقف خداوندگار شیوا است، پنج افسانه و داستان مختلف دارد و به طور کامل از گرانیت ساخته شده است. مناره‌ی معبد در همه‌ی قسمت‌ها با حکاکی و مجسمه تزئین شده است. این معبد همچنین با پنج ارابه یا Pancha Rathas شناخته می‌شود. معبد ساحلی یکی از قدیمی‌ترین معبدهای هند است و در سال ۱۹۸۴ در فهرست میراث جهانی یونسکو نیز ثبت شده است.
معبد چاتارپور که با نام Shree Adya Katyayani Shaktipeeth Mandir نیز شناخته می‌شود، در جنوب دهلی قرار دارد و در سال ۱۹۷۴ توسط Baba Sant Nagpal Ji بنا شد. این معبد، دومین معبد بزرگ هند و وقف الهه کاتیایانی است. در ساخت این معبد، سبک معماری جنوب و شمال هند دیده می‌شود و به طور کامل از مرمر ساخته شده است. مجموعه‌ی این معبد در زمینی به مساحت ۲۸.۳۲ هکتار بنا شده و شامل ۲۰ معبد کوچک و بزرگ است که هر کدام وقف خدایان دیگری شدهاند. داخل معبد اصلی، زیارتگاه الهه دورگا قرار گرفته است که آن را تنها در جشنواره‌ی ناوراتری بیرون می‌آورند.
معبدهای دیلوارا در فاصله‌ی ۳ کیلومتری کوه آبو (Mount Abu) در راجستان قرار دارند. این معبدها بین قرن‌های ۱۱ و ۱۳ توسط سلسله‌ی چالوکیا ساخته شدهاند. معبدهای دیلوارا شامل پنج معبد هستند که وقف چندین آموزگار مذهب براهمابودا شدهاند. این معبدها کاملا از مرمر ساخته شدهاند و با حکاکی‌های سنگی بدیع و ظریف خود شناخته می‌شوند. روی قوس، سقف، راهرو و ستون‌های این معبدها، حکاکی‌های پیچیده‌ای از گل، گلبرگ و تصاویری از اساطیر براهمابودایی نقش بسته است.
معبد سری ویجایا ویتالا در هامپی، روستایی در نارناتاکای شمالی قرار گرفته است. این معبد در قرن پانزدهم ساخته شده و وقف خداوندگار ویشنو است. نکته‌ی جالب این معبد، ۵۶ ستون موزیکال آن است. چندین دروازه، برج و دیوار مرکب این معبد، نمونه‌ای عالی از معماری دراویدی هستند. مجموعه‌ی این معبد دارای چندین عمارت، تالار و معبد است. ارابه‌ی سنگی موجود در این مجموعه نیز بسیار مشهور است و نماد گردشگری کارناتاکا محسوب می‌شود. این معبد در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است.
معبد گالتاجی که ملقب به جواهر جایپور است، در گالتاجی، در فاصله‌ی ۱۰ کیلومتری جایپور راجستان قرار دارد. این معبد همچنین معبد میمون‌ها نامیده می‌شود که دلیل آن تعداد بسیار زیاد میمون‌هایی است که در آن ساکن هستند. دیوان رائو کریپارام، وزیر شاه ساوایی جی سینگ دوم در قرن هجدهم، این معبد را ساخت. معبد اصلی با سنگ صورتی ساخته شده است و سقف‌های گرد، ستون‌های حکاکی شده و دیوارهای نقاشی شده‌ای دارد که تصاویری از زندگی کریشنا را نشان می‌دهند. مجموعه‌ی این معبد، بیش از اینکه شبیه زیارتگاه باشد، شبیه به کاخ یا Haveli است. این مجموعه دارای چندین معبد است و شهرت آن به خاطر وجود حوضچه‌های آبی است که زائران این معبد در آنها استحمام می‌کنند. در مجموع ۷ حوضچه (kund) در این معبد وجود دارد که به نظر می‌رسد گالتا کاند (Galta Kund) مقدس‌ترین آنها است.
معبد دورگا واقع در واراناسی هند، وقف الهه دورگا، همسر شیوا است. باور بر این است که ملکه‌ای بنگالی در قرن ۱۸ این معبد را ساخته است. این معبد در شمال هند، با سبک معماری ناگارا و از تعداد زیادی مخروط کوچک متصل به هم ساخته شده است. رنگ سرخ معبد، نمایان‌گر قدرت و توانایی الهه دورگا است.
معبد تانومالایان واقع در شهر سوچیندرام کانیاکوماری تامیل نادو، در قرن هفدهم ساخته شد. از این معبد با عنوان «معبد استانومالاین یا ساچیندرام» نیز یاد می‌شود. تانومالایان مخفف تانو (Thanu) (شیوا)، مال (Mal) (ویشنو) و آیان (Ayan) (براهما)، سه خدایی است که در این معبد پرستش می‌شوند. درست بیرون معبد، مجسمه‌ی ۶ متری هانومان (Hanuman) قرار دارد که از یک بلوک گرانیتی تراشیده شده است. داخل معبد حدود ۳۰ زیارتگاه قرار دارد که هر یک مظهر باشکوه استادکاری دراویدی است. مجموعه‌ی این معبد شامل یک گوپورام ۴۰ متری ۷ طبقه، چندین مانداپا (mandapas) و یک خلوتگاه است. جاذبه‌ی گردشگری اصلی این معبد، ستون‌های موزیکال آن است که با نواختن ضربه بر هر یک از آنها، موسیقی جالبی پخش می‌شود. نکته‌ی قابل توجه دیگر، مجسمه‌ی هنری زیبای تیرومالای نایاکار (Thirumalai Nayakkar) در گارودا مانداپام است.
معبد کارنی ماتا در هند یکی از عجیب
ترین معبدهای جهان است. این معبد محل زندگی بیش از 20000 موش است و جالب اینکه این
موش ها نه تنها در آن جا زندگی می کنند و غذا می خورند، بلکه جمعیت زیادی که به
آنجا می آیند موش ها را می پرستند. این حیوانات از نظر مردم مقدس هستند و افراد زیادی از مناطق
دوردست برای ادای احترام به موش ها به معبد می آیند.
موش ها در همه جای معبد دیده می شوند، از دستگیره های در گرفته تا لبه های مرمری ساختمان،
همه جا پر از موش است. مردم برای موش ها شیر، نارگیل و غذاهای دیگر می آورند و
کاملا مراقب هستند که موشی را زیر پا له نکنند. مردن یک موش زیر پای شخص شوم ترین اتفاق محسوب می شود و مقصر
ناچار است که جریمه گزافی بپردازد، یعنی یک موش طلا برای معبد بیاورد. برای اینکه
موش ها از گزند پرندگان و سایر حیوانات در امان بمانند، در اطراف ساختمان سیم های
خاردار و سایر وسایل در نظر گرفته شده است.
افسانه هایی وجود دارد مبنی بر
اینکه مارنی ماتا، زنی که در قرن 14 زندگی می کرد، در واقع تجسم دورگا، الهه قدرت
و پیروزی است. گذشتن موش از کنار پای کسی یک اتفاق فرخنده و پربرکت محسوب می شود،
به خصوص اگر موش سفید باشد. مردم موش های سفید را تجسم کارنی ماتا و 4 پسرش می
دانند. گفته می شود تنها 10 موش سفید در معبد وجود دارد.
خوردن پس مانده غذای موش ها یک نعمت به شمار می رود و زیارت کنندگان شیر یا شیرینی
هایی را که موش ها قسمتی از آنها را خورده اند می خورند. جالب اینکه تا به حال
بیماری طاعون در بین زیارت کنندگان وجود نداشته، که این را معجزه کارنی ماتا می
دانند.
نویسنده: محبوبه سلیمانی
برای دریافت تصاویر به فایل زیر مراجعه فرمایید.
شرح تصویر:
پالیتانا
شهر پالیتانا یک مرکز زیارتی عمده برای جین‌ها است. معابد پالیتانا مقدس‌ترین محل زیارت در جین در نظر گرفته می‌شوند. صدها عدد از معابد جین در کوه مقدس شترانجیا واقع شده که به صورت عالی با سنگ مرمر تراشیده شده است. آنها توسط نسل‌های جین‌ها در طی یک دوره ۹۰۰ ساله، از قرن ۱۱ به بعد ساخته شدند. برای رسیدن به این معابد شما باید ۳۵۷۲ پله را به بالا طی کنید.
تنظیم: آیدین ضیایی
